Yaşlılarda Beslenme ve Akciğer Sağlığı İlişkisi

Yaşlılarda Beslenme ve Akciğer Sağlığı İlişkisi

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye nüfusunda da yaşlı nüfus oranı artmaktadır. 2015 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre nüfusun %8’inden fazlası 65 yaş üzeridir. Nüfus yaşlanmasının en önemli sonuçlarından biri sağlık problemleri olarak görülmektedir. Yaşlılık ile beraber ortaya çıkan fizyolojik, psikolojik, kronik hastalıklar; ağız ve diş sağlığının bozulması, ilaç kullanımının artması, özbakım gücünün azalması, ekonomik olarak ihtiyaçları karşılayamama gibi durumlar yaşlıların beslenme durumlarını olumsuz olarak etkilemektedir. Araştırmalara göre yaşlıların yaklaşık olarak yarısı günlük besin ihtiyacını karşılayacak şekilde beslenememektedir. Yaşlılarda bu süreçte beslenme yetersizliği görülebilmektedir. Özellikle hastane ve basımevi yaşlılarında beslenme yetersizliği görülme oranının yüksek olduğu bilinmektedir. Beslenme yetersizliği ile birlikte yaşlılarda fizyolojik, psikolojik ve sosyal sorunlar daha çok ortaya çıkmaktadır. Beslenme yetersizliği enfeksiyonlara karşı direncin azalmasına zemin hazırlamakta, iyileşme sürecini uzatmakta, düşme sonucu kırıklara neden olmakta ve hastanede tekrarlanan yatışı artırmaktadır. Tüm bunların sonucunda yaşam kalitesi düşmektedir. 

Beslenme yetersizliği ESPEN ( European Society of Clinical Nutrition and Metabolism) tarafından enerji, protein ve diğer besin ögelerinin dengesiz alımı sonucu vücutta ve vücut fonksiyonlarında fark edilir düzeyde değişiklikler olması ve ölüm oranının artması olarak tanımlanmaktadır. 

Yaşlılığa Bağlı Fizyolojik Değişiklikler ve Beslenme İle İlişkisi

Yaşlanmayla birlikte vücut bileşiminde değişiklikler gözlenmektedir ve bu durum beslenmeyi etkilemektedir. Yaşlı kişilerde kas kütlesi azalmakta, yağ kütlesi artmaktadır. Yaşa bağlı olarak kas kaybının gerçekleşmesi cinsiyet hormonları, D vitamini, büyüme hormonu düzeylerinin azalması; insülin direnci, kronik enfeksiyon ve düşük protein alımı ile ilişkilidir. Bunlar sonucunda protein sentezi kaslarda gerektiği gibi gerçekleşemez ve kas kaybı başlar. Kas kütlesinin azalması, hormon ve sinirsel düzensizliklere bağlı iştah azalışı görülmektedir. Erken doygunluk sağlayan hormonlar yaşlanmayla beraber artış göstermektedirler ayrıca tokluk hormonlarının salgılarının artması yaşlılarda iştahı olumsuz etkilemektedir. Kullanılan ilaçların besinlerin emilimi üzerinde etkili olması, iştah azaltmaları bunun yanı sıra yaşlılarda ağız ve diş sağlığının yeterli olmaması besin alımını azaltmaktadır. Psikolojik olarak depresyon, defans, alkolizm ve sosyolojik olarak yalnızlık, özbakım üzerinde yetersizlik gibi problemler de besin alımını azaltmakta, kilo kaybını sağlamakta ve beslenme yetersizliğine sebep olmaktadır. 

Beslenme Yetersizliği ve Solunum Sistemi

Beslenme yetersizliği, basitçe yaş ile ilişkili bağışıklık sistemi fonksiyonlarında azalmaya neden olur ve bu enfeksiyonlara zemin hazırlamaktadır. Beslenme yetersizliğinin akciğer üzerine etkisileri; nefes alış veriş için gerekli kasların fonksiyonlarında bozulma, akciğer enfeksiyon riskinin artması, akciğer hücrelerinde yapı değişimlerinin ortaya çıkmasını kapsamaktadır. Sonuç olarak efor kapasitesi azalmakta ve kişinin solunumu yetersiz gelmeye başlamaktadır. KOAH hastalarının %26-47’sinde beslenme yetersizliği görülmektedir. Yaşlanma, dokuların oksijensiz kalması, artmış solunum ihtiyacı, inflamasyon, sigara, ilaç kullanımı sonucunda kilo kaybı başlamaktadır. KOAH, akciğer kanseri, diğer akciğer hastalıkları ilerleyen yaşlarda ortaya çıkmakta ve beslenme yetersizliği tedavi olumsuz yönde etkilemektedir. 

Beslenme Tedavisi Nasıl Olmalıdır?

  1. İlk önce kişinin günlük enerji ihtiyacı hesaplanmalıdır. Hastane ortamında veya günlük yaşantıda toplam enerji harcamasını takip etmek zor olduğundan uygulamada fiziksel aktivite ve vücut stres faktörleri göz önüne alınarak kilogram başına 25-30 kalori ile enerji hesabı yapılmaktadır. Akademik Geriatri Derneği gerekli formüller ile enerji hesaplanmasını önermektedir. 
  2. Protein ihtiyacı günlük kilogram başına 1-1,2 gram olmalıdır. Kişinin ihtiyaçları ve/veya hastalıkları sonucunda protein ihtiyacı artırılmakta veya azaltılmaktadır. 
  3. Yaşlılarda şeker tüketimi sınırlandırılmalıdır çünkü şeker tüketimi fazla ise kalsiyum, demir, çinko, A vitamini gibi birçok besin ögesinin yetersizliği ortaya çıkmaktadır. 
  4. Yağ ve karbonhidrat yeterli ve dengeli olmalıdır. Yağ miktarı yağda çözünen vitaminlerin emilimi için çok önemlidir. 
  5. Vitamin ve mineral desteği sağlanmalıdır. Özellikle kalsiyum, retinol, demir, B- karoten, tiamin, pridoksin ve C vitamininin diyette yetersiz olabileceği bilinmektedir. Bu besin ögelerinin diyetle alımına dikkat etmek gerekmektedir. 
  6. D vitamini kontrolü mutlaka yapılmalıdır ve yeterli düzeyde kalması sağlanmalıdır. Günlük 1500 mg kalsiyum, 1000 IU D vitamin alınması önerilmektedir.
  7. 25-30 gram günlük lif tükettirilmeli, günlük sıvı ihtiyacı sağlanmalıdır. 

 

Uzm. Dyt. Meltem Pınar YILDIRIM

Form Assist Diyetisyeni

 

Kaynak:

  1. http:/tuik.gov.tr.Adrese Dayalı Nüfüs Kayıt Sistemi (ADNKS) 2015.
  2. Yaşlılarda malnutrisyon ve tedavisi. Editör Servet Arıoğul. Ankara 2013.Bilimsel tıp yayınevi.
  3. HicksonM. Malnutrition and ageing.Review.Postgrad Med J.2006:82;2-8.
  4. Ahmed T.,Habaoubi N. Assesment and management of nutrition in older people and its impor- tance to health.T.Clinical Interventions in Aging 2010;5, 207-216.
  5. Euronut-SENECA study, a concerted action on nutrition and health in the European community. Eur J.Clin.Nutr 1991;45 (suppl 3).
  6. Sharma G,Goodwin J.Effect of aging on respiratory system phsiology and immunology.Clinical interventions in aging 2006:1(3):253-260.
  7. Incalzi A.R,Scichilone N.,Fusco S,Corsonello A.Nutritional status in aging and lung disease.Chap- ter 30. page 411-419.
  8. P.M.St-Onge,Gallagher Dmypna. Body composition changes with aging: The cause or the result of alterations in metabolic rate and macronutrient oxidation? Nutrition 2010; 26: 152-55.
  9. Amarya S.,Singh K.,Sabharwai M. Changes during aging and their asociation with malnutrition. Journal of clinical gerontology and geriatrics.(2015 )78-84.
  10. Protein intake and exercise for otimal muscle function with aging : Recommendations from the ESPEN Expert Group.N.Deutz,J.Bauer,R.Barazzoni,G.Biolo.Clinical Nutrition 33 (2014);929-936.
  11. J.Bauer. G.Biolo,T.Cederholm,M.Cesari. Evidence-Based Recommendations for optimal dietary protein intake in older people: A position paper from the PROT-AGE Study group. JAMDA 14 (2013)542-559.
  12. Annemie M.W.J.Schols. Nutritional advances in patients with respiratory diseases Eur.Respir Rev 2015 :24;17-22.