Sürdürülebilir beslenme çok yeni bir kavram olmamasına karşın günümüzde daha yeni yeni iklim sorunları ile birlikte dikkat çekmeye başlamıştır. Sürdürülebilir diyetler çevre kirleticileri düşük olan, besin kalitesi yüksek ve geleceği destekleyen diyetlerdir. Sürdürülebilir diyetler doğal kaynakları ve insanları dengede tutarken biyolojik çeşitliliği sağlar, ekosistemi korur, daha ekonomiktir ve beslenme açısından güvenlidir. Besin üretme ve tüketme çevresel kirlenmeyi artırmaktadır ve bakıldığında günümüzde uygulanan diyetlerin çevre dostu olmadığı görülmektedir. Küresel olarak bakıldığında besinlerin üçte biri israf edilmekte veya ziyan olmaktadır. Sürdürülebilir beslenme bu israfın önüne geçmektedir. Bitkisel kaynaklı olan sürdürülebilir beslenme ile karbon ayak izi etkisinin azaltılması ve besin israfı ile ortaya çıkan çevre kirleticiliğinin azaltılması öngörülmektedir.

Sürdürülebilir sağlıklı diyetler kişilerin sağlığını ve iyilik halini tam olarak geliştirir, erişilebilirliği, maliyetinin karşılanması, güvenilir olması, herkes için eşitlikçi bir yaklaşım olması ve kültürel açıdan kabul edilebilir olması sürdürülebilir beslenmeyi ön plana çıkarmaktadır. Ayrıca sürdürülebilir beslenme bulaşıcı olmayan hastalık riskini azaltır gezegenin korunmasına yardımcı olur. Birçok açıdan bakıldığında sürdürülebilir beslenmenin neden ön plana çıktığını görülebilmektedir. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), 2050 yılında artan Dünya nüfusunun gereksiniminin hayvansal kaynaklarla karşılanabilmesi için üretimde %62’lik bir artış olması gerektiğini belirtmiştir. Hayvansal kaynakların üretiminin artması çevresel kirleticilerin artması, bulaşıcı olmayan hastalıkların riskinin artması, beslenme eşitsizliği ve ekonomik olarak zorluk gibi sorunlar yaratmaktadır. Çevresel bozulmaların en önemli en önemli sebebi üretilen besinlerin israf edilmesi, kayba uğraması ve atılmasıdır. Sağlıksız ve sürdürülebilir olmayan beslenme kronik hastalıklar için risk oluşturmaktadır. Hayvansal besin üretimi çevre değişiminin ve çevresel kirlilik en büyük nedenidir.

Sürdürülebilir beslenme modellerinden en çok öne çıkanlar Akdeniz ve Nordic tipi beslenmedir. Akdeniz diyeti sürdürülebilir diyetin temeli olarak tanımlanmakta, sağlığın iyileştirilmesi ve geliştirilmesi, hastalıkların önlenmesi için izlenmesi gereken bir beslenme modeli olarak önerilmektedir. Akdeniz diyeti bitkisel beslenmeye dayalı olduğu için iklim değişikliğinin önlenmesi, su ve karbon ayak izinin azaltılması açısından önemlidir. Akdeniz diyeti sağlık açısından en çok önerilen diyet türüdür birçok hastalığın gelişimini önlemekte, risk faktörlerini ortadan kaldırmaktadır. Akdeniz diyeti sağlık ve beslenme yararları dışında düşük çevresel kirlilik, biyolojik çeşitlilik, yüksek sosyokültürel besin değerleri ve kültürel bir miras olması nedeniyle ekonomik olarak da geri dönüşlü olması nedeniyle tercih edilmektedir. Nordic diyeti ise Nordic ülkeleri (Bölge, Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç ve İsveç'in yanı sıra Faroe Adaları ve Grönland'ın özerk bölgeleri) halkının daha fazla taze, mevsimsel ve yerel besinleri yemelerini desteklemek üzere geliştirilmiş bir beslenme modelidir. Nordic diyeti dört temele sahiptir. Bunlar sağlık, gastronomik güç, sürdürülebilirlik ve Nordic kimliğinin korunmasıdır. Diğer ülkelerde olduğu gibi Nordic ülkelerinde de obeziteinin artması bu diyet modelinin geliştirilmesine neden olmuştur. Nordic diyeti, taze ve yerel sebze ve meyvelerin, deniz ürünlerinin, tam tahıllı besinlerin olduğu bir diyet modelidir. Nordic diyeti ile Akdeniz diyeti arasındaki fark kullanan yağdır. Akdeniz diyetinde ağırlıklı olarak zeytinyağı tüketilirken Nordic diyetinde kanola yağı tüketilmektedir. Nordic diyeti de tıpkı Akdeniz diyeti gibi kardiyovasküler hastalık riskini azaltır, kan yağlarını düzenler, kan basıncını dengede tutar, insülin üzerinde olumlu etkiler sağlar ve kronik hastalıkların gelişimini önler. Her iki diyet modeli de kilo korumayı amaçlar.

Örnek Nordic Diyeti:

Kahvaltı:

Yulaf lapası ve taze meyve

Ara Öğün:

Çiğ badem

Öğle Yemeği:

Tam tahıllı ekmek

Yağlı somon balığı

Soğanlı yeşil salata

Ara Öğün:

Sebze suyu

Akşam Yemeği:

Nordik ülkelerine özgü avcılıktan elde edilen ren geyiği

Kök sebzelerden sote

Tam tahıllı ekmek

Uzm. Dyt. Meltem Pınar Yıldırım

Form Assist Diyetisyeni