Fibromiyalji

Fibromiyalji (FM) yaygın kronik ağrı, yorgunluk, uyku problemleri ve bilişsel problemler ile karakterize klinik bir sendromdur. Amerikan Romatoloji Derneği 1990 yılında fibromiyalji hastalığını nedeni bilinmeyen ve tıbbı tedavisi tam olarak olmayan vücutta 11-18 hassas noktada görülen ve en az 3 ay boyunca devam eden yaygın ağrı durumu olarak tanımlamıştır. 

Hasta bireylere FM tanısı genellikle 40-50’li yaşlarda artan semptomlar sonucu konulmaktadır. Kadınlarda erkeklerden 2 kat daha fazla görülmektedir. FM’de ağrıdan başka semptomların da görülmektedir. Bu semptomlar; yorgunluk, uyku bozuklukları, depresyon, anksiyete, bilişsel bozukluklar, baş ağrıları, bel ağrıları, bağırsaklarda yavaşlık, kronik yorgunluk sendromu, eklemlerde ağrılar, sistemik lupus (bağışıklık sistemi hastalığı) ve kireçlenmedir. 

Yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen ve günlük aktiviteyi sınırlayan bir hastalıktır. FM görülme sıklığının giderek artması, hastaların yaşam kalitesinin önemli düzeyde etkilenmesi ve yoğun fizik tedavi sürecinin getirdiği zorluklar gibi nedenlerden dolayı beslenme tedavisinin uygulanması gerekliliği doğmaktadır.

FM hastalığında bazı tedavi yöntemleri vardır.

1. Özellikle psikolojik semptomların sıklıkla görülmesi sebebiyle antidepresan tedavisi, yaygın olarak uygulanan tedavilerden biridir.
2. Vitaminlerin, bazı bitkilerin ve diyet modifikasyonlarının FM semptomları üzerinde iyileştirici etkisi olduğu bilinmekte ve tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır. 
3. FM tedavisinde, ilaç tedavisi dışında aerobik egzersizler, bilişsel davranışçı terapi, hasta eğitimi, akupunktur, hipnoterapi, besin desteği kullanımı ve ozon terapisi gibi alternatif tedaviler de uygulanmaktadır. 
4. FM tanısı almış bireylerde görülen yorgunluk ve bilişsel hasar gibi bulguların azaltılması için ABD Tarım Bakanlığı (USDA), seratonin ve norepinefrin kullanımının etkin olabileceğini belirtmektedir. Bu etken maddelerle bireylerin özellikle yorgunluk ve uyku bozukluğu semptomlarının tedavisi amaçlanmaktadır.

Fibromiyalji Semptomlarına Faydalı Olacak Beslenme Önerileri

• İnflamasyon artışının fazla olduğu FM’de, inflamasyonu azaltmak için antioksidandan zengin beslenmenin ve vejetaryen/vegan diyet tarzının yararlı olabileceği belirtilmektedir.
• Bağırsak bakterilerinin inflamasyon üzerine etkili olduğu bilinmektedir. Eklem iltihabı hastalıklarında bağırsak bakterilerinin sayısı, çeşidi ve etkileri bilinirken FM için henüz kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Akdeniz Diyeti uygulaması yapılan hastaların bağırsak bakterinde iyileşme görüldüğü gözlenmekte ve semptomların azaldığı bildirilmektedir.
• Mono sodyum glutamat (MSG) ve bir tatlandırıcı olan aspartamın yüksek dozlarda tüketiminin sinir hücrelerinde birikime sebep olduğu bilinmektedir. Diyetisyenler tarafından diyette MSG kısıtlaması yapılmasının FM hastalarının semptomlarını azalttığı belirtilmektedir.
• FM hastalarında psikolojik bozukluklar ile beraber yeme bozukluğu davranışı gözlenmektedir. Yeme davranış bozukluğunun artmasıyla birlikte vücut yağ yüzdesi artışı birçok hastalık durumunun yanı sıra fiziksel performansı da etkileyerek FM semptomlarını kuvvetlendirmektedir.

Fibromiyaljide Obezite ve Etkileri

FM tanılı hastaların vücut kütle indekslerinin sağlıklı bireylere göre yüksek olduğu ve bu bireylerin kronik hastalıklar açısından risk grubunda olduğu belirtilmiştir. Dolayısıyla FM tanısı alan bireylere beslenme eğitimi verilmesi, diyet takibinin yapılması ve fiziksel aktivite alışkanlığının kazandırılması gerekmektedir. Kadın hastalara FM tanısının genellikle 40-50’li yaşlarda konulduğu göz önünde bulundurulduğunda bireylerin menopoz öncesi dönemde olduğu varsayılabilir.

Dolayısıyla bireylerin bu dönemde vücut yağ, kas ve su dağılımına bakıldığında vücut yağ dokusunda ve özellikle göbek bölgesindeki yağ dokusunda artış olduğu, östrojen seviyesinde ve fiziksel aktivitede azalma olduğu bilinmektedir. Hafif şişman ve şişman FM tanılı hastalarda yaşam kalitesinin olumsuz etkilendiği, daha fazla ağrı çektikleri görülmektedir. Bu hastalarda metabolizma hızının sağlıklı bireylere göre düşük olabileceği; bu durumda hastanın tiroid düzeylerinin kontrol edilmesi ve hastaya uygun tedavinin (egzersiz, tiroid hormon tedavisi, fizik tedavi veya vitamin mineral desteği) uygulanması gerektiği belirtilmektedir.

Fibromiyaljide Bazı Besin Ögeleri

• FM tanılı hastalarda iyot eksikliğinin önlenmesi tiroid fonksiyonları açısından son derece önemlidir. FM tanılı hastalarda hipotiroidi saptanması durumunda semptomların daha kuvvetli olduğu bilinmektedir.
• Yapılan bir çalışmada demir yetersizliği anemisi olan bireylerde FM görülme ihtimalinin daha yüksek olduğu belirtilmiştir. Demir yetersizliği bulunan kişilerde görülen konsantrasyon bozukluğu, bilişsel fonksiyon yetersizlikleri ve yorgunluk gibi belirtilerin sadece demir yetersizliği kaynaklı değil FM kaynaklı da olabileceği belirtilmiştir bu yüzden demir seviyeleri kontrolü yapılmalıdır.
• Çalışmalarda FM tanısı almış hastalarda D vitamini konsantrasyonunun düşük olduğu saptanmıştır. D vitamini eksikliği görülen bireylerde FM semptomlarından birisi olan depresyonun görülme oranının daha yüksek olduğu bildirilmiştir. Dolayısıyla semptomların azalması için D vitamini takviyesi yapılmalıdır.
• Selenyum, çinko ve magnezyum gibi mikro besin öğeleri antioksidan özellikleriyle inflasmasyonu azalttığından FM hastalığında önemli rol oynamaktadır.

FM tanısı almış bireylerde yaşam kalitesinin çok fazla düştüğü için tıbbı tedaviler, alternatif tedaviler ve beslenme tedavileri bir arada uygulanmalıdır. Diyetisyenler tarafından hastaların normal vücut kütle indeksine ulaşması amaçlanmalı ve başta antioksidan vitamin- mineraller olmak üzere kan bulgularında eksikliği tespit edilen mikro besin öğelerinin belirlenerek eksikliklerin önlenmesi sağlanmalıdır. Uygun tedavi için hastalığın semptomları tespit edilmeli ve kişiye yönelik planlama yapılmalıdır.
 

Uzm.Dyt. Meltem Pınar YILDIRIM

Form Assist Diyetisyeni