Kırmızı ve beyaz hücrelerinin sayısının azalması ve şekillerinin bozulması olarak bilinen Pernisiyöz aneminin 1926 yılında karaciğer yedirilerek tedavi edilmesi ile karaciğer derinlemesine araştırılmaya başlanmış ve 1948 yılında karaciğerden kırmızı renkli kristal renkli bir öge ayrıştırılarak B12 vitamini adı verilmiştir. Bilinen bir diğer ismi de kobalamindir. Bitkilerde B12 vitamini bulunmaması sebebiyle hayvansal protein etmenidir. Yetişkinlerin vücudunda yaklaşık olarak 4-5 mg B12 vitamini bulunmaktadır ve en çok karaciğer, kalp ve böbrekteki dokularda depolanmaktadır. Vücuttan atılabilen bir vitamindir ve atımı idrar, safra ve dışkı ile olmaktadır. Normal koşullarda %28-71’i emilen vitaminin emilimini bazı ilaçlar, pankreas yetersizliği, bağırsak parazitleri, yaşlılarda mide salgısının azalması, aşırı alkol tüketimi, protein, folik asit ve A vitaminin yetersiz alımı, sindirim sistemindeki herhangi bir bozukluk, aşırı C vitamini alımı emilimini azaltmaktadır.
 
B12 vitaminin vücutta işlevleri;
 

• Kırmızı kan hücrelerinin oluşumunda gereklidir
• Protein metabolizmasında rol oynamaktadır
• Sinir dokusunda bazı yağların yıkımında etkilidir
• Kemik hücre aktivitesi ve metabolizması B12 vitaminine bağlıdır
• Solunumda yardımcı enzim olarak görev almaktadır

 
  B12 vitamini yetersizliğinde ise yukarıdaki işlevlerin tam olarak yerine getirilememesi sonucu pernisiyöz anemi ortaya çıkmaktadır;
 
Pernisiyöz anemi: Kırmızı kan hücrelerinin olgunlaşmaması ve sayısının azalmasıdır. Sinir sistemi bozuklukları ile birlikte geliştiği için uyuşukluk, kol ve bacaklarda duyu azalması ve kasılmalar, baş ağrıları, yorgunluk, depresyon ve unutkanlık görülmektedir. Hastalığın oluşum nedenleri emilim bozuklukları, diyetler yetersiz B12 alımı, karaciğer ve böbrek hastalıklarıdır.
 
  B12 vitamini ihtiyacı (mcg: mikrogram);
 
  Vitaminin ihtiyacı günlük yeterli alımının saptanmasında yetersizlik belirtilerinin önlenmesi belirleyicidir.
 
0-12 ay: 0.5 mcg
1-3 yıl: 0.9 mcg
4-9 yıl: 1.2 mcg
10 yıl ve yukarı: 2.4 mcg
Gebe (ek olarak): 0.2 mcg
Emzikli (ek olarak): 0.4 mcg
 
  Anne sütü bebeğin ilk 6 aylık B12 ihtiyacını karşılamaktadır ancak eğer anne vejeteryan ise bebeğe günlük 0.1 mcg B12 verilmelidir. Yaşlılarda da B12 biraz artırılmalıdır.
 
  B12 vitamini başlangıçta da bahsedildiği gibi hayvansal kaynaklı besinlerde bulunmaktadır ve farklı formlarda bulunabilmektedir. Bulunduğu önemli kaynaklar 100 gramda;
 
Karaciğer: 50-130 mcg
Böbrek: 20-50 mcg
Yürek: 15-30 mcg
Et: 2.0-8.0 mcg
Süt: 0.1-0.6 mcg
Peynir: 1.2-3.6 mcg
Yumurta sarısı: 1.0-1.2 mcg
Balık: 2.0-8.0 mcg
 
  İnsan dışkısında günde yaklaşık 5 mcg civarında B12 atılmaktadır ve kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından sentezlenmektedir ancak bağırsakta sentezlenen B12 insanlar tarafından çok az emilebilmektedir. Bu nedenle alımına dikkat edilmelidir. Yetersizlik belirtileri eğer beslenme kaynaklı ise 10-20 yıl sonra, emilimde bozukluk varsa 2-3 yıl sonra oluşmaktadır.
 
Dyt. Kerime Bade Turan
Form Assist Diyetisyeni