Spor ve egzersiz birçok sağlık faydası sağlasa da spor yaparken sakatlanma riski her zaman bulunmaktadır. Spor sakatlıkları, vücudun spor veya egzersiz sırasında dayanıklılık sınırlarının üzerinde bir kuvvetle karşılaşılması sonucu ortaya çıkan tüm durumları kapsamaktadır. Spor yaralanmalarının iki temel nedeni vardır. 

1-    Endojen nedenler: Kişiye bağlı nedenlerdir. Yaş, cinsiyet, kas zayıflığı, eklem kısıtlılığı, yetersiz esneklik, psikolojik faktörler, anatomik eksiklikler vücut kompozisyonu, kötü beslenme gibi.

2-    Eksojen nedenler: Çevresel nedenlerdir. Antrenman ve spor tekniğindeki hatalar, uygun olmayan malzeme kullanımı, hava durumu, spor yapılan zeminin uygunsuzluğu gibi

  Sakatlık sonrası tedaviyi destekleyici beslenme, iyileşme sürecini kısaltması bakımından önemlidir. Beslenme desteği bireye özgüdür ve toparlanma sürecine göre değişkenlik göstermektedir. Sakatlanma sonrası beslenmede en önemli konu sporcunun ihtiyacı olan enerji ve besin ögelerini karşılamaktır. Aşağıda sakatlanma sonrası tüketilmesi gereken besin ögeleri yer almaktadır;

  Enerji: Yağ kazanımını artırmamak ve kas kaybını önlemek amacıyla enerji alımına çok dikkat edilmesi gerekmektedir. Enerji alımında sporcunun sakatlanma sonrası aktif olmadığı göz önünde bulundurulmalı ve enerji seviyesi yeterli düzeyde düşürülmelidir. Burada dikkat edilmesi gereken kişiye ihtiyacının altında enerji vermemek ve negatif enerji dengesi oluşturmamaktır. Negatif enerji dengesi, protein metabolizmasını olumsuz etkileyerek kas yıkımını artırmaktadır. Amaç bulunulan durum ve vücut kompozisyonunu korumak olmalıdır.

  Protein: Tedavi sürecinde protein desteğinin temel nedeni yetersiz protein alımı sonucu oluşabilecek negatif nitrojen dengesini engellemektir. Spor sakatlıklarında karbonhidrat, yağ ve enerji alımının kısıtlanması önerilirken protein alımı artırılmalıdır. Günlük kg başına 2 g’ dan fazla protein alımı önerilmektedir. Toparlanma sürecinde proteinin alım miktarı kadar alım zamanı ve öğünler içerisinde dağılımı da oldukça önemlidir. Bu konuda beslenme uzmanından destek alınmalıdır. Bu süreçte protein sentezini artıran lösin amino asidi takviye olarak alınabilir. Beslenme sırasında da kaliteli protein kaynakları tercih edilmelidir.

  Omega-3 Yağ Asitleri: Yaralanmalar sonucu oluşan inflamasyonu (iltihap) azaltırlar. Amaç iyileşme süreci için gerekli olan inflamasyonu tamamen ortadan kaldırmak değil, gereğinden fazla olmasını engellenmelidir. Yüksek omega-3 alımı inflamasyonu fazlasıyla azalttığı için sadece ihtiyaç duyulan miktarda alınmalıdır. Omega-3 kaynağı olarak balık yağı, keten tohumu yağı ve ceviz gibi yiyecekler tercih edilebilir.

  Antioksidanlar: Sakatlanmalar sonucu kas kaybına neden olduğu düşünülen oksidatif hasar oluşmaktadır. Bu nedenle oksidatif hasarı önleyen antioksidan besinler iyileşme sürecinde sıklıkla alınmalıdır. Enginar, lahana, fasulye, ıspanak, çilek, limon, portakal, mandalina, yaban mersini, ıspanak, pancar ve bitter çikolata antioksidan besinlerdendir.

  Vitamin ve Mineraller: Kırık oluşan sakatlanmalarda kemik onarımı için D vitamini ve kalsiyum alımı önemlidir. Çinko, C vitamini ve A vitamini de iyileşmeye katkı sağlamaktadır. Ancak söz konusu değerler sporcuda yeterli seviyedeyse, fazla alımları herhangi bir olumlu etkisi yoktur.

Dyt. Kerime Bade Turan
Form Assist Diyetisyeni